Ik geloof dat organiseren begint bij vertrouwen. Vertrouwen in de mensen die het werk doen, in hun vakmanschap, hun betrokkenheid, hun vermogen om samen tot goede oplossingen te komen. Organiseren draait wat mij betreft niet om controle of structuren, maar om het creëren van condities waarin mensen tot hun recht komen — met al hun kwaliteiten, twijfels, ideeën en verschillen.
Daarom geloof ik in zelforganisatie als organisatiemodel. Niet als modieuze term of vaste methode, maar als een manier van werken waarin denken en doen zo dicht mogelijk bij elkaar liggen. De mensen die dagelijks contact hebben met inwoners, klanten of partners weten vaak het beste wat er nodig is. Geef je hen de ruimte om daar ook écht op te handelen, dan vergroot je niet alleen de wendbaarheid van je organisatie, maar ook de motivatie van de mensen die er werken.
Zelforganisatie gaat voor mij over het organiseren van eigenaarschap. Over collega’s die hun werkproces zelf inrichten, knelpunten signaleren en oplossen, en voortdurend verbeteren. Over teams die samen verantwoordelijkheid nemen voor hun opdracht, en dat doen binnen duidelijke spelregels en een gedeeld besef van richting.
Dat vraagt om meer dan alleen vertrouwen. Het vraagt ook om veiligheid. Om duidelijkheid. Om een organisatiecultuur waarin mensen zichzelf kunnen zijn, waarin ruimte is voor verschillen en waarin iedereen het gevoel heeft dat hun perspectief ertoe doet. Want pas als mensen zich gezien en serieus genomen voelen, durven ze initiatief te nemen en verantwoordelijkheid te dragen.
Zelforganisatie betekent níet dat iedereen alles zelf moet doen. Of dat er geen ondersteuning meer is. Juist niet. Het vraagt om een organisatie die goed nadenkt over waar rollen thuishoren, die ondersteunende functies inzet waar nodig, en die eigenaarschap mogelijk maakt door de juiste spelregels, kaders en begeleiding.
Wat mij betreft is zelforganisatie dan ook geen doel op zich, maar een logische en noodzakelijke manier van werken voor organisaties die relevant willen blijven in een snel veranderende wereld. Organisaties die geen uitvoerders zoeken, maar mede-vormgevers. Die geloven dat autonomie en samenwerking prima samen kunnen gaan. En die het lef hebben om hiërarchische reflexen los te laten, zodat echte verantwoordelijkheid een plek krijgt.
Zo wordt zelforganisatie geen losse werkwijze, maar een manier van kijken naar mensen en werk. En daarmee — een fundamentele keuze voor hoe je met elkaar wilt organiseren.